Het pad naar participatieve democratie
In een tijd waarin de roep om een actievere deelname van burgers in besluitvormingsprocessen steeds luider klinkt, voerden we een diepgaand gesprek met Chaheed Chekhchar, de toegewijde projectmanager democratisering in Amsterdam Zuidoost. We verkennen hoe we het beste kunnen bewegen naar een participatieve democratie.
In gesprek met Chaheed ontvouwt zich niet alleen een inzicht in de lokale dynamiek van stadsdeel Zuidoost, maar ook een bredere visie op de toekomst van participatieve democratie in Nederland. ‘Het draait niet alleen om regels, maar om hoe we als samenleving beslissingen nemen’, zegt Chaheed, terwijl hij pleit voor een meer inclusieve en betrokken benadering.
Democratie van onderop
Chaheed benadrukt het belang van het luisteren naar de stemmen van burgers vanaf de basis. ‘Echte participatie begint met het begrijpen van wat er leeft in de gemeenschap,’ legt hij uit. ‘Het is niet alleen een kwestie van vragen om meningen, maar echt luisteren naar wat mensen te zeggen hebben.’
In de traditionele top-down benadering van besluitvorming ziet Chaheed beperkingen. Hij pleit voor een verschuiving naar een meer collaboratieve aanpak. ‘We moeten afstappen van het idee dat besluiten alleen van bovenaf genomen moeten worden. Inwoners moeten meer betrokken worden bij het vormgeven van de koers van ons land’.
Directe democratie in actie
Chaheed gelooft in de kracht van directe democratie, waarbij burgers direct kunnen deelnemen aan besluitvorming. “We moeten manieren vinden om mensen actief te betrekken bij beslissingen die hen rechtstreeks beïnvloeden.” Het creëren van platforms en processen waar burgers ideeën kunnen inbrengen en gezamenlijk besluiten kunnen nemen, ziet hij als een essentieel onderdeel van een gezonde democratie.
Om participatieve democratie te laten gedijen, benadrukt Chaheed het belang van educatie. “Mensen moeten begrijpen hoe het systeem werkt en hoe ze actief kunnen deelnemen,” legt hij uit. Het vergroten van de kennis over democratische processen op scholen en in de gemeenschap is volgens hem cruciaal om een cultuur van betrokkenheid te bevorderen.
Moderne technologie biedt volgens Chaheed nieuwe kansen voor participatieve democratie. “Online platforms en tools kunnen het gemakkelijker maken voor mensen om hun stem te laten horen en deel te nemen aan discussies”. Het benutten van deze technologische mogelijkheden kan de democratische betrokkenheid vergroten.
Dichtbij de inwoner
Chaheed werkt bewust niet voor de centrale stad in het stadhuis (de Stopera), maar kiest ervoor in een stadsdeel te werken. ‘Het is mijn welbewuste keuze om in het stadsdeel te werken. Uiteindelijk ben je in heel veel gevallen gewoon een eerstelijns ambtenaar. Jij bent de laatste hand aan de uiteindelijke implementatie van beleid, en of je het nu wilt of niet, je hebt daar ontzettend veel vrijheid en discretionaire bevoegdheid in. Dat is echt zo. Dat komt deels doordat beleid nooit sluitend kan zijn. Nooit. Waar en hoe het ook wordt vastgesteld.
Ik denk dat als je dat doorhebt als ambtenaar en je daar een beetje handig in wordt, dat je heel veel kunt bereiken wat in lijn staat met wat jij nodig vindt voor het specifieke gebied of voor je omgeving, of op basis van de signalen die jij opvangt van onderop. En ik denk dat een goede ambtenaar zich daar erg bewust van is. Dat merk je ook wel bij bepaalde collega’s. Je hebt bepaalde collega’s die zichzelf een beetje zien als opdrachtnemer van het gebied. Die houden hun ogen echt open voor signalen in het gebied en die hebben daar ook vaste partners. En die kijken dus niet eerst naar boven en dan naar beneden. Maar die kijken eerst naar beneden en dan naar boven en zien boven niet als de taken die hen zijn meegegeven, maar eerder als de tools waar ze gebruik van kunnen maken. En wat je dan krijgt is freaking vet. Want dan kun je eigenlijk gewoon als opdrachtgever van het gebied functioneren. En dat kan je simpelweg niet als je in de Stopera zit.’
Zelf invloed uitoefenen
Een voorbeeld van hoe hij directe invloed uitoefende, ziet Chaheed in Holendrecht. ‘Verschillende bewoners zeiden daar: “We hebben hier heel veel kleine speelplekjes verspreid door hofjes; Holendrecht heeft een hofjesstructuur. We hebben ontzettend veel overlast, daar zitten veel hangjongeren ’s avonds, tussen de woningen. Maak alsjeblieft een grote centrale speelplek in plaats van al die losse kleine speelplekjes in de hofjes.” Dat kwam vanuit de bewoners. Het enige wat ik ben gaan doen, is gaan kijken: is dat mogelijk? En het bleek mogelijk. We hebben voor de realisatie van een centrale speelplek, geld los kunnen krijgen bij de afdeling sport en bos. Daarvoor hebben we het buurtbudget aangewend en we hebben fondsen aangevraagd, samen met de bewoners. In totaal hebben we nu zo’n 140.000 euro vrij weten te krijgen. Dat vind ik supervet en het begon van onderop.’
Maar je kunt het nooit naar iedereens zin maken, weet ook Chaheed. ‘Er zijn meestal ook bewoners tegen een andere oplossing, zoals in dit geval een centrale speelplek op een groot grasveld. Je kunt dan wel bewonersavonden organiseren, maar uiteindelijk komt het toch op een normatieve keuze uit. Het belang voor de buurt van een grotere speelplek weegt namelijk zwaarder dan de rust van de paar inwoners die na de realisatie van dit project er opeens op uitkijken. Dan moet je de ballen hebben om naar je bestuurder te gaan en te zeggen: “ik wil dat jij die keuze maakt.” Zo leg je de verantwoordelijkheid wel bij de bestuurder. Die stap is essentieel. Je moet natuurlijk waken voor cliëntelisme, waarin je teveel beweegt naar “u vraagt wij draaien”. Maar wat je wel altijd wil doen is het afwegen tegen het algemeen belang.’