Zorgzame Buurt Kraaihoek brengt verandering

 Auteur: Mirjam Schreuders (Co-creatie Julia Sunnotel)
Fotograaf: Carola van Egmond

Live participatie tijdens een event

De basis is gelegd voor de ontwikkeling van de zorgzame buurt Kraaihoek.
Op woensdag 25 o
ktober kwamen meer dan 100 betrokkenen van Woonkracht10, de gemeente Papendrecht, Rivas, Waardeburgh en MEEVivenz bijeen in het Leonardo Hotel in Papendrecht. Het doel was om gezamenlijk de koers te bepalen en ideeën uit te wisselen over de kernprincipes van deze wijk. Een wijk waarin onderlinge zorg en zowel oude als nieuwe waarden harmonieus samenkomen. De uitdaging is nu om dit alles te realiseren: hoe wordt de wijk vormgegeven, welke voorzieningen zijn nodig, wie zullen er wonen, en hoe worden bewoners betrokken bij de ontwikkeling van zorgzaam Kraaihoek?

Deze vragen werden uitgebreid besproken tijdens een dynamische bijeenkomst onder leiding van dagvoorzitter Hanneke Klumpes. Erwin Zwijnenburg, bestuurder van Woonkracht10, benadrukte aan het begin van het symposium de ontstaansgeschiedenis van het idee voor een zorgzame buurt in Papendrecht. Hij lichtte toe dat het huisvestingsprobleem voor ouderenzorg steeds prominenter werd in gesprekken met zorgpartners, gezien de merkbare impact van dubbele vergrijzing. Hieruit ontstond de overtuiging dat Woonkracht10 een rol kon en moest spelen in het vinden van oplossingen. Contacten werden gelegd met de gemeente en zorg- en welzijnspartners, wat leidde tot de huidige fase waarin het fundament van zorgzaam Kraaihoek centraal staat. Zwijnenburg benadrukte de waarde van gezamenlijk bouwen en het benutten van ieders kennis en expertise als cruciale elementen in deze positieve  ontwikkeling.


Noodzaak tot ingrijpende veranderingen

Deze opvatting werd door alle vertegenwoordigers van de betrokken organisaties onderschreven. Gijsbert Buijs, bestuurder van zorgorganisatie Waardeburgh, benadrukte de noodzaak van ingrijpende veranderingen om de gezondheid van de zorg te waarborgen. Hij stelde dat het inrichten van de nieuwe wijk, bijvoorbeeld met woningen rond pleinen, parken of hofjes, de ontmoeting en sociale cohesie stimuleert. Zorgaanbieders kunnen een rol spelen in het ondersteunen van zorg voor elkaar in de buurt door middel van cursussen, netwerkopbouw en technologie. Volgens zijn overtuiging hebben we te veel handelingen tot zorg gemaakt. Brigitte Jacobs, directeur langdurige zorg bij Rivas, deelde deze visie: “Veel in het werk van de (thuis)zorg heeft te maken met zingeving en kwaliteit van leven. Als wijkbewoners meer naar elkaar omkijken, kunnen zij dit zelf opvangen, waardoor zorgprofessionals zich weer kunnen richten op hun kerntaken.” Michiel van der Vlies, bestuurder van MEEVivenz, voegde eraan toe dat het positief is dat welzijn vanaf het begin betrokken is. “Wij kunnen veel betekenen voor de bewoners van de wijk, bijvoorbeeld door inwoners met elkaar te verbinden en talenten en krachten in de wijk in kaart te brengen. Zo wordt het een wijk van de inwoners, waar zij zich thuis voelen.” Wethouder Jaco van Erk van Papendrecht toonde zich bijzonder verheugd over de samenwerking die tussen alle betrokken partijen is ontstaan. “Ook de gemeente heeft belangrijke ambities om wonen, welzijn en zorg op een hoog niveau te houden in de toekomst. De unieke ontwikkeling van De Zorgzame Buurt Kraaihoek wordt door de gemeente van harte ondersteund.


Opdracht en Overeenstemming

Voorafgaand aan het symposium kregen alle genodigden een soort ‘huiswerkopdracht’. Middels een vragenlijst konden zij aangeven welke aspecten zij als cruciaal beschouwen in een zorgzame buurt, waarmee het participatietraject officieel van start ging. “Hoewel op dit moment nog vooral de professionals zich buigen over deze vraagstukken, zal het uiteindelijk draaien om de inwoners,” benadrukt Jasper van Laar van Democracy Agency. “Zij krijgen een aanzienlijke rol in het vormgeven van de wijk.” Hij voegt hieraan toe: “Wij kunnen hen hierbij ondersteunen, gezien onze expertise ligt in het organiseren van participatie van belanghebbenden in een vroeg stadium.” Daarvoor ontwikkelen we slimme tools, omdat we begrijpen dat de manier waarop participatie wordt vormgegeven, de mate van betrokkenheid beïnvloedt. “Deze keer hebben we gekozen voor een vragenlijst.” 

Tijdens het symposium kregen bezoekers de gelegenheid om live te stemmen op hun favoriete plannen. Een indrukwekkend aantal van 102 deelnemers nam deel aan deze stemming. Bart NIeuwenweg en Jasper van Laar van Democracy Agency spraken over de top 5 die uit de enquête naar voren was gekomen. Deze ideeën omvatten onder andere het creëren van ontmoetingsplekken, het organiseren van gemeenschappelijke activiteiten, participatie met de inwoners, een buurtapp en bewoners die zich verbinden om voor elkaar te zorgen. Technologische toepassingen, zoals domotica, kunnen hierbij ondersteunend zijn. “Denk bijvoorbeeld aan functies zoals rolluiken die bewoners via een app kunnen bedienen, een buurtapp of GPS-systemen voor bewoners met een vorm van dementie,” verduidelijkte een van de aanwezigen. Deze interactieve participatieactie bleek een groot succes.

Bart Nieuwenweg vertelde iets meer over OpenStad. Hij legde uit hoe de site werkt en waarom dit een erg handig open source platform is voor digitale participatieprojecten.

 

Zorgzame buurt als oplossing voor maatschappelijke uitdagingen

Marcel Canoy, hoogleraar gezondheidseconomie aan de VU, deelde in een inspirerende presentatie zijn perspectief op de zorgzame buurt. Hij betoogt dat zorgzame buurten een effectieve reactie vormen op hedendaagse maatschappelijke problemen, zoals de toenemende vergrijzing, de schaarste aan (zorg)personeel en groeiende gezondheidsverschillen. “Indien er geen actie wordt ondernomen, wordt zorg onbetaalbaar, neemt de kwaliteit af en vergroten sociale verschillen,” stelt hij. In een zorgzame buurt, met een mix van zorgverleners en -ontvangers, een diversiteit aan leeftijden en culturen, en voldoende faciliteiten voor ontmoeting, ontstaat sociale cohesie waarin mensen oog hebben voor elkaar. Het is van cruciaal belang dat zorgorganisaties ook hun werkwijze aanpassen. Zij dienen uit te gaan van wat iemand nog wel kan en die persoon zelfstandig laten handelen met behulp van vrijwilligers of een sociaal netwerk in de buurt. Op deze manier blijven bewoners actief en vitaal, en worden
bijvoorbeeld eenzaamheid en ongezonde leefstijlen voorkomen.

Actief aan de slag

Met de inspiratie van Marcel nog vers in het geheugen gingen alle
aanwezigen, na een korte onderbreking, zelf aan de slag. In drie
rondes werd intensief gediscussieerd over de ideale invulling van een zorgzame buurt, de obstakels die men kan tegenkomen, en mogelijke oplossingen. Dromen, ideeën en mogelijkheden werden enthousiast uitgewisseld over de verschillende tafels. Er ontstond een sfeer van dynamiek en enthousiasme die tastbaar was en ook concrete resultaten opleverde. “
De rode draad van deze drie rondes is dat iedereen wel dezelfde dromen en beelden heeft over een zorgzame buurt,” merkte Marcel op tijdens de centrale terugkoppeling. “Iedereen hecht waarde aan ontmoetingen, onderlinge zorg, een diverse bewonersgroep en geschikte faciliteiten.” Bezwaren die worden besproken, omvatten het vermijden van overdreven complexiteit, zorgen voor continuïteit en zorgvuldig nadenken over de manier waarop bewoners worden geselecteerd. “Gelukkig werden er ook oplossingen aangedragen, zoals het aanstellen van een buurtcoördinator, het oprichten van een bewonerscoöperatie en het opzetten van een
marktplaats voor vraag en aanbod
.”

                                                                                                                   

De uitstraling van de wijk

Om dit te bewerkstelligen, is het van essentieel belang dat de wijk wordt vormgegeven op een manier waarop mensen elkaar kunnen ontmoeten en een aangename woonomgeving wordt gecreëerd. Architect en stedenbouwkundige Henk Hartzema zet zich samen met een werkgroep in voor dit doel. “Er zijn drie cruciale uitgangspunten,” legt hij uit. Buren moeten in staat zijn om elkaar te kennen en te ontmoeten; de wijk moet daadwerkelijk een ‘buurtgevoel’ uitstralen en tevens integraal onderdeel zijn van heel Papendrecht qua infrastructuur. Daarom zijn aspecten zoals ruime tussenruimtes tussen gebouwen, bereikbaarheid, het werken met hofjes, zorgvuldige materiaalkeuzes, groene zones, sportfaciliteiten en een centrale verbinding met de rest van Papendrecht van belang in het ontwerp. Henk illustreert zijn betoog met prachtige beelden en sfeerimpressies ter inspiratie. De aanwezigen reageren enthousiast en krijgen zowel letterlijk als figuurlijk een beter beeld van de zorgzame buurt.

Op weg naar een prachtige eindbestemming

De bijeenkomst werd afgesloten met reacties van aanwezigen. “Ik zie in een zorgzame wijk de verbinding tussen mens en omgeving ontstaan,” merkt een deelnemer aan die zich bezighoudt met community building. “Ik geloof dat mensen zich hier straks echt thuis zullen voelen, inclusief de zorgvragers die momenteel vaak nog in een instelling
wonen of zich zo voelen
.” Een ander benadrukt het belang dat bewoners zich uiteindelijk eigenaar van de wijk voelen. Liesbeth Groeneveld, bestuurder bij Woonkracht10, raakt in positieve verwarring en vraagt zich af in hoeverre de beoogde sociale cohesie haalbaar is. Collega-bestuurder Erwin Zwijnenburg reageert hierop door te stellen dat hij gelooft dat er vandaag een solide fundament is gelegd. “Laten we vooral gewoon beginnen,” zegt hij. “We zijn op reis en zullen op die reis verschillende uitdagingen tegenkomen, maar die kunnen we samen overwinnen.” Laten we proberen met kleine stapjes de bestaande structuren te doorbreken. “Ik ben ervan overtuigd dat we
dan samen een prachtige eindbestemming zullen bereiken.