OpenStad Live over digitale participatie
De eerste editie van OpenStad Live werd georganiseerd op donderdag 3 november 2022. De uitwisseling van kennis stond centraal. De bezoekers hoorden de laatste ontwikkelingen op het gebeid van digitale participatie en hoe zagen hoe je daar met participatieplatform OpenStad op inspeelt.
Het event werd geopend met een projectenparade. May-Britt Jansen en David Bos, participatiespecialisten van de gemeenten Amsterdam en Den Haag, vertelden op humoristische manier over de vele eerdere participatieprojecten: ‘Nummer 1, wijkbudget bij Benoordenhout. Meer dan 4.000 bewoners waren goed voor 33%, de grootste opkomst bij OpenStad ever’, aldus David Bos. Het ging nog wel tien minuten door, met het ene na het andere succesverhaal.
Bevlogen bestuurder
Er was een panelgesprek. Dit panel bestond uit vier ambtenaren van vier verschillende gemeentes: David Bos van gemeente Den Haag, May-Britt Jansen van gemeente Amsterdam, Marieke Boor van gemeente Bloemendaal en Daniël Hoekzema van gemeente Haarlemmermeer. Tijdens de paneldiscussie stelde dagvoorzitter Jasper van Laar vragen aan de panelleden met betrekking tot hun gedane participatieprojecten en hun gebruik van OpenStad. May-Britt Jansen van de gemeente Amsterdam vertelt over het ontstaan van OpenStad: ‘Het begon bij een ongeduldige en bevlogen bestuurder in Amsterdam West. Die kwam mijn kamer binnenstormen en zei: “ik heb iets in mijn coalitieprogramma opgenomen dat we meer gaan aansluiten bij mensen die zich digitaal organiseren”. Hij vroeg mij hier werk van te maken. Zo zijn we begonnen.’
OpenStad-inspiratie
Tijdens OpenStad Live waren er verschillende inspiratiesessies. Allerlei participatieprojecten passeerden de revue op het gebied van politieke agendavorming, buurtbegrotingen, openbare ruimte en de energietransitie. Voornamelijk de doorloop van het project, de gebruikte tools en de implementering van OpenStad bij het project werden besproken tijdens deze sessies.
Ook werd er gereflecteerd op de voor- en nadelen van elk project. Tijdens deze sessies waren de gasten vrij om vragen te stellen aan de sprekers en om met elkaar in discussie te gaan. Hierdoor werden vele nieuwe ideeën en inzichten met elkaar gedeeld.
Jasper van Laar van Democracy Agency besprak tijdens de inspiratiesessie de politieke agendavorming. Dit deed hij samen met raadsadviseur Evert Kok van de gemeente Veenendaal. De politieke agendavorming werd uitgelegd aan de hand van een participatietraject in gemeente Den Haag, waar Jasper van Laar bij betrokken was als projectbegeleider. Gemeente Den Haag organiseerde themastemmen. Hierbij stemmen mensen niet meer op een partij, maar op een aantal thema’s. Om te testen of themastemmen succesvol zou zijn, werd er een pilotproject in werking gesteld. Inwoners uit drie wijken konden van 17 tot en met 31 maart 2022 meedoen aan themastemmen. Door op een thema te stemmen konden zij aangeven wat zij belangrijk vinden voor de wijk en de stad.
De thema’s waaraan de inwoners die mee hebben gedaan aan de proef het grootste belang hechten zijn Natuur & Groen en een Schone Wijk. Ook de onderwerpen Verkeersveiligheid, Woningen voor Starters en de Inrichting van een Veilige Wijk scoren hoog. Jasper van Laar: ‘Wij konden van tevoren niet hardmaken dat we ook echt alles gingen doorvoeren wat we ophaalden, want het project was slechts een pilot in drie wijken. Dat is dan natuurlijk wel spannend. Gelukkig is er uiteindelijk best veel doorgevoerd van hetgeen de inwoners wensten. We hebben er ook echt alles aangedaan om ervoor te zorgen dat het hoog op de agenda kwam te staan.’
Hoe maak je een procesontwerp?
Tijdens de expertsessies werden er verschillende onderwerpen behandeld die van belang zijn bij de organisatie van participatie. David Bos was samen met Jasper van Laar spreker bij het onderwerp procesontwerp. Haagse participatieprojecten en tools werden tijdens deze sessie als leidraad gebruikt.
De eerste tip ging over het opstellen van een participatieplan. Een participatieplan heeft betrekking op twee dingen: participatieanalyse en welke ruimte is er voor participatie. Participatieanalyse gaat over het doel van het project, de rol van de gemeente in dit project, met welk gebied je te maken hebt, wie de opdrachtgever en -nemer is en hoe het kernteam eruitziet.
Vaak is participatie belegd binnen een project, maar dit is volgens Jasper van Laar soms geen echte participatie, omdat het project dan al van tevoren helemaal ingekaderd is. Risico’s bij dergelijke projecten is dat er gewerkt wordt met oogkleppen op. Er is dan weinig ruimte in de planning en ook weinig participatieruimte. ‘Schijnparticipatie maakt meer kapot dan je lief is. Dit is ook te merken in de praktijk. We zijn projecten tegengekomen, waarbij het participatief niet helemaal goed is gegaan en er toch een plan gemaakt werd. Vervolgens blijkt tijdens de uitvoering van het plan dat er veel weerstand is en het plan dus niet door kan gaan’, aldus Jasper van Laar van Democracy Agency.
Het juiste gebruik van de participatieladder, bij gemeente Den Haag ook wel de trap van eigenaarschap genoemd, is van groot belang tijdens een project. ‘Je moet de ladder niet te eenzijdig gebruiken, door alleen een trede te kiezen voor het hele project. Het is juist van belang dat je op verschillende momenten, verschillende treden van de ladder gebruikt om participatie goed te benutten’, vertelt David Bos van gemeente Den Haag.
De laatste tip ging over de communicatie. Communicatie is de rode draad van elk participatietraject. Verschillende mensen hebben verschillende behoeftes als het gaat om communicatiemiddelen. Deze behoeftes kun je inventariseren aan de hand van leefstijlprofielen (zoals die van BSR of Motivaction).
Participatiebier
Na de expertsessies werd OpenStad Live afgesloten met een gezellige borrel. Daar werd nog een unicum gepresenteerd. OpenStad was vanaf dat moment niet alleen een participatieplatform, maar ook een eigen biermerk: OpenStad Participatiebier.