Een buurtbegroting is een populair onderwerp in bestuurlijk Nederland. Waar de democratie meer en meer onder druk komt te staan, bieden buurtbegrotingen nieuwe mogelijkheden om burgers te betrekken bij politieke besluitvorming. Maar om de buurtbegroting van jouw gemeente een succes te maken, is het stellen van de juiste doelen cruciaal. Maar wat wil je bereiken met een buurtbegroting? En hoe kom je erachter wat je wilt bereiken? Daarom gaan we in gesprek met Linda Rietdijk, die bij begroottrajecten de gemeente Amsterdam betrokken was als projectleider stedelijke ontwikkeling.
- Wat mag je verwachten van een buurtbegroting?
Het is belangrijk om realistisch te blijven over wat een buurtbegroting mag opleveren: wereldvrede is wellicht te hoog gegrepen. Waar wil je wel een buurtbegroting inzetten? Rietdijk: “Aan de start van het project met buurtbegrotingen hebben we ons de doelen gesteld om 1. de zeggenschap van bewoners over budgetten te vergroten, 2. de dialoog over thema’s die in de buurt leven te bevorderen, 3. zelforganisatie in de buurt te stimuleren en 4. de sociale cohesie te vergroten.”
Volgens Rietdijk is het daarbij van belang dat je constant blijft evalueren of de doelen behaald worden. Dit doet zij door in gesprek te blijven met bewoners en na te gaan welk onderwerp in bij hen leeft, of het project voldoet aan de behoefte van bewoners en hoe de bewoners benaderd willen worden. Zo evalueert ze of het project de doelstellingen behaalt. “Blijkt nou dat het proces niet zo succesvol is dat die doelstelling niet behaald worden, wees dan niet niet bang om het proces om te gooien. Er zijn veel verschillende vormen van buurtbegrotingen mogelijk, blijf kijken wat het beste werkt.”
- Gemeente blijft betrokken
Het is van groot belang dat de medewerkers van de gemeente zich ervan bewust zijn dat zij tijdens het project betrokken blijven. Hoewel de burgers de regie hebben over de plannen die geïnitieerd en uitgevoerd worden, moet de gemeente in elke stap in het proces blijven faciliteren, maatwerk aanbieden, bereikbaar en betrokken zijn.
Buurtbegrotingen werken niet als de gemeente een grote zak geld aanbiedt en zich daarna terugtrekken: “Besef je als medewerker van de gemeente ook waar je dit project voor doet. Bijt je niet blindelings in een proces waarbij je budget beschikbaar maakt en je het proces uitrolt met de verwachting dat het daarna wel goed is.” Rietdijk adviseert met klem om in elke fase van het project het gesprek met de deelnemers van een buurtbegroting op gang te houden.
- Vind thema’s die leven in de buurt
Om te bepalen welk doel je als gemeente wilt bereiken met een buurtbegroting, is het van groot belang om te ontdekken welke thema’s leven in de buurt. Daarom zegt Rietdijk: “Het belangrijkste is om eerst te onderzoeken welke thema’s in de buurt belangrijk worden gevonden. Dat kan bijvoorbeeld duurzaamheid zijn, of meer kunst in de buurt.” Vervolgens moeten de bewoners op eigen kracht plannen ontwerpen en indienen.
Maar, zo heeft Rietdijk ondervonden, hebben gemeente en bewoners soms andere verwachtingen bij de plannen. “Simpel gezegd: als jij duurzaamheid een belangrijk thema vindt, dan zal een plan waarbij ‘hanging baskets’ worden opgehangen om de buurt te vergroenen waarschijnlijk tegenvallen. Er kan een grote kloof ontstaan tussen de verwachtingen van de bewoners om met het geld te doen en het soort plannen dat er uiteindelijk worden ingediend.”
- Stel kaders
Om de kloof die kan ontstaan tussen de verwachtingen van de betrokken partijen te voorkomen, is het stellen van kaders voor de ingediende plannen volgens Rietdijk cruciaal van groot belang. “De gemeente moet duidelijk blijven aangeven wat wel en niet haalbaar is. Als dat niet gebeurt, worden plannen zo ambitieus en omvangrijk dat ze amper haalbaar zijn.”
Want sommige plannen klinken in theorie heel eenvoudig, maar zijn in feite veel complexer omdat de deelnemer niet weet wat er allemaal bij komt kijken. Rietdijk: “Met name de plannen die betrekking hebben op de ruimtelijke ordening zijn lastig. Bijvoorbeeld de buurt vergroenen door meer bomen te planten. Dat klinkt in theorie heel eenvoudig, maar is veel complexer dan het lijkt. Want de bewoner heeft waarschijnlijk geen kennis van wat er allemaal onder de grond ligt aan kabels een leidingen. Dat kan tot teleurstelling leiden.”
Ook op gebied van duurzaamheid blijkt het lastig voor bewoners om bij dit thema een concreet plan te ontwerpen dat impact maakt en haalbaar is. “Projecten die te maken hebben met bewustwording zijn goed te doen. Maar de initiatieven die een groot verschil maken zijn moeilijk. Zonnepanelen op daken leggen door middel van een buurtbegroting heeft impact op duurzaamheid, maar worden tegelijkertijd bijna nooit gekozen omdat ze worden gerealiseerd op privé terrein.”
Daarbij is het ook van belang om te beseffen dat mensen de plannen vaak in hun vrije tijd uitwerken. “Zij hebben een baan ernaast en er komt veel bij kijken om als planindiener je plan te realiseren. Hun plan begroten en hoe je zoiets moeten plannen is daarom geen eenvoudige klus. Stel je daarom behulpzaam op en ontdek samen wat wel en niet mogelijk is.”
- Buurtbegrotingen: voor wie?
Buurtbegrotingen brengen veel kansen met zich mee, maar de belangen kunnen uiteen lopen. “Binnen het proces van de buurtbudgetten moet voldoende aandacht zijn voor draagvlak. Een plan kan veel stemmen krijgen van bewoners maar op weerstand stuiten bij de direct omwonenden. Wees hierop voorbereid: hoe wil je hier als gemeente mee om gaan? Bij wie ligt welke verantwoordelijkheid om meer draagvlak voor plannen te realiseren? Maak daar duidelijke afspraken over.”
“Daarbij hebben we ook enkele spelregels bedacht om het proces eerlijk te laten verlopen. Ten eerste: iedereen mag mee doen, maar er mag geen sprake zijn van een economisch belang bij de indiener.” Planindieners die zichzelf moeten betalen voor het uitvoeren voor het project, moeten bijvoorbeeld aantonen dat ze dat voor maatschappelijke tarieven doen. Ook wanneer er kosten moeten worden gemaakt voor de uitvoering zijn er voorwaarden aan verbonden: “Als gemeente willen we dat aangeschafte materialen breed inzetbaar blijven en geen privé eigendom worden nadat het plan is gerealiseerd. Planindieners moeten daarom aantonen hoe de aangeschafte materialen voor iedereen in de buurt beschikbaar blijven.”
Hulp nodig bij jullie burgerparticipatie project? Neem dan contact met ons op: wij denken graag mee!