Schalkwijk aan Zet is een succes. Zowel onder bewoners als voor de gemeente Haarlem. Na een eerste ronde met goede eindresultaten ging in september 2021 een tweede editie van start.[1] Bewoners kregen opnieuw een budget van 70.000 euro toegekend om hun ideeën tot werkelijkheid te brengen.
Lees praktijktips in een interview met projectleider Mieke Bergkamp van Schalkwijk aan Zet
Bijzonder: de uitslag van de tweede editie werd bekendgemaakt door burgemeester Jos Wienen via de lokale media. Op woensdag 15 december 2021 deed hij dat op Haarlem Vandaag, het actualiteitenprogramma van het lokale radio- en tv-station Haarlem105. Het tweede participatietraject, waarin inwoners van Schalkwijk tot december hun stem konden uitbrengen op hun favoriete plannen, is daarmee nu ook afgerond.[2]
Schalkwijk aan Zet 1.0
Het toekennen van een budget aan inwoners is voor de gemeente Haarlem een experiment.
Deze vorm van participatie neemt bewoners mee in het gehele beleidsproces van meedenken, naar meepraten, naar meedoen. Bewoners uit Schalkwijk mochten plannen indienen op drie onderwerpen: groener, veiliger en gezelliger. Er werden meer dan 90 plannen ingediend.[3] Uiteindelijk hebben elf plannen genoeg stemmen bemachtigd om binnen het gemeentelijk vrijgestelde budget van 70.000 euro te kunnen worden uitgevoerd.
De wijk wordt groener gemaakt door het plaatsen van fruitbomen en het vergroenen van recreatievoorzieningen.[4] Digitale smileyborden (nudging) worden ingezet om automobilisten bewust te maken van een te harde snelheid. Schalkwijk wordt gezelliger gemaakt door fotodoeken, kunst en groenvoorziening. Al deze initiatieven zijn bedacht en worden gesteund door bewoners. Hierdoor is sprake van gedragen initiatieven. De gemeente Haarlem is nu samen met bewoners en ondernemers volop bezig met de uitvoering van de ideeën.[5]
Het participatietraject brengt bijzondere samenwerkingen tot stand. Bijvoorbeeld de samenwerking tussen een bestaand jongerencentrum en een van de nieuwe plannen: een onderwijsloket. Deze twee initiatieven zijn samen in één pand gaan werken en bieden elkaar ondersteuning.[5]
Schalwijk aan Zet geeft een zetje in de goeie richting om inwoners te laten participeren. Het is de rol van de gemeente geweest om te stimuleren, faciliteren en ondersteunen. Door het gebruik van een overzichtelijke website is het laagdrempelig om mee te doen. Spreekuren en de aanwezigheid van een team op de plannenwerkplaats zijn momenten waarop bewoners fysiek hun vragen konden stellen en werden ondersteund bij het ontwerpen van ideeën.
Schalkwijk aan Zet 2.0
Van tevoren was bepaald om Schalkwijk aan Zet twee keer in dezelfde wijk doen, om te onderzoeken of er een lerend effect te bespeuren was. Om het traject onder de aandacht te krijgen heeft er een hele dag een bakfiets met informatie door de wijk rondgereden.[1]
De aanpak van Schalkwijk aan Zet 2 is verdeeld in onderstaande stappen en verschilt op een paar vlakken van de eerste editie:[2]
1. Plannen indienen
De thema’s voor de tweede editie verschillen iets ten opzichte van vorig jaar: elkaar ontmoeten, op straat of groen en duurzaam. Op de website https://schalkwijkaanzet.nl kunnen de plannen gemakkelijk worden ingediend. Er zijn in de eerste ronde 55 plannen ingediend.
2. Campagne voeren
Het initiatief moest minimaal 50 likes ontvangen om door te mogen naar de volgende ronde. Daarom is er de tijd voor initiatiefnemers om campagne te voeren voor hun idee. Bewoners werden hierbij ondersteund door de gemeente.
3. Haalbaarheidscheck
Plannen die meer dan 50 likes hebben ontvangen, werden door de gemeente getoetst op haalbaarheid. Daarbij ging het niet om de inhoud van een idee (dat mogen de bewoners zelf bepalen), maar om juridische, financiële en praktische haalbaarheid. Als een niet-haalbaar plan kon worden aangepast om het toch haalbaar te maken, hielp de gemeente de plannenmakers om het plan aan te passen.
4. Stemfase
Alle plannen die 50 of meer likes hebben ontvangen en door de haalbaarheidscheck zijn gegaan, zijn voorgelegd aan bewoners vanaf 16 jaar uit Schalkwijk. Via een online stemcode konden bewoners via de website hun stem uitbrengen op hun favoriete plan. Bij de eerste editie mochten alleen 18plussers stemmen, maar volgens de gemeente Haarlem zijn jongeren heel actief in hun wijk en verdienen zij daarom een stem.[1]
5. Uitvoering
De winnende ideeën worden door de initiatiefnemers zelf uitgevoerd. De gemeente ondersteunt wel bij de onderwerpen groen en op straat. De 70.000 euro werd door bewoners zelf verdeeld over de verschillende initiatieven.
Uiteindelijk werden er bijna 20.000 stemmen uitgebracht op de plannen. Dat leverde vijf winnende plannen op. In 2022 worden deze uitgevoerd.
OpenStad als succesfactor
Het online platform voor Schalkwijk aan Zet is ontwikkeld met behulp van OpenStad.
In samenwerking met de gemeente Amsterdam en Den Haag, die al gebruik maken van de tool, heeft de gemeente Haarlem de website gecreëerd.[6] Het delen van ervaring en kennis is een van de succesfactoren van dit participatietraject.
De opensource-tool OpenStad is onafhankelijk van de markt ontwikkeld en is helemaal toegespitst op de publieke waarden van de overheid.[6] Voor een nieuwe aanpak van participeren is kennis en inspiratie delen cruciaal. OpenStad biedt deze mogelijkheid aan. De software wordt regelmatig getoetst op toegankelijkheid en houdt de webrichtlijnen van het Web Content Accessibility Guidelines aan.[7]
Verder is de open source tool eenvoudig te gebruiken, door simpel te kiezen tussen de verschillende widgets en ontwerpen. Dit maakt het voor het lokale bestuur makkelijk om te ontwerpen en gestructureerd voor bewoners om te gebruiken. Schalkwijk aan Zet is een transparante manier voor bewoners om voorstellen in te dienen, omdat elke stap binnen het traject openbaar wordt gedeeld op de site.
Een leerpunt voor de gemeente Haarlem is het vormen van een divers team dat werkt aan het participatieproces. Bij divers kun je denken aan mensen binnen en buiten de wijk, met verschillende achtergronden en functies. Het team moet beschikken over een open mindset. Dit is een visie waarbij wordt gekeken naar wat wel mogelijk is i.p.v. probleemgericht kijken.[6]
Bronnen:
[1]: https://www.haarlemsweekblad.nl/lokaal/maatschappelijk/750432/tweede-editie-schalkwijk-aan-zet-gaat-van-start
[2]: https://schalkwijkaanzet.nl/
[3]: https://www.nhnieuws.nl/nieuws/278013/uitslag-schalkwijk-aan-zet-fruitbomen-kinderkrant-en-een-schoon-park
[4]: https://indebuurt.nl/haarlem/gemeente/schalkwijk-aan-zet-deze-11-plannen-maken-schalkwijk-mooier-gezelliger-en-veiliger~102535/
[5]: https://www.haarlemsweekblad.nl/lokaal/maatschappelijk/679878/winnende-ideeen-schalkwijk-aan-zet-volop-in-uitvoering-van-scha
[6]: https://lokale-democratie.nl/groups/view/98d890f9-3148-428d-97ce-b33ef51fed8d/digitale-participatie/blog/view/5494ce1d-d5b2-4856-8ffe-e1b0ec40e4c2/van-nee-want-naar-ja-mits-met-burgerbegroting-in-haarlem
[7]: https://schalkwijkaanzet.nl/toegankelijkheid
Bronnen beeldmateriaal:
– https://haarlem.nieuws.nl/nieuws/67544/tweede-editie-schalkwijk-aan-zet-van-start/
– https://www.wijkraadmolenwijk.nl/schalkwijk-aan-zet-3/
– https://www.pexels.com/nl-nl/
– https://youtu.be/JTs5OzQloWc